Nederlandse Geschiedkundige Gebeurtenissen

1800 tot 1900

1801; Bataafse Gemenebest / Guillaume Groen van Prinsterer
Op 19 september beleefde Nederland weer een staatsgreep zonder bloed vergieten; een schermutseling in de vergaderzaal van het Uitvoerend Bewind was voldoende voor de nieuwe regering om de macht over te nemen. Aanleiding voor deze coup was een nieuwe grondwet, die door de 5 man tellend Uitvoerende Bewind was opgesteld. De Staten-Generaal wezen de grondwetsvoorstellen van de hand, waarna Ermerins, de voorzitter, en een ander hun grondwet introkken. De andere 3 waren voorstanders van de nieuwe grondwet en werden daarin gesteund door het Haagse Garnizoen. Een volksstemming bracht uitkomst, doordat de thuisblijvers tot voorstemmers werden gerekend werd het grondwetsvoorstel doorgedrukt.
Een van die thuisblijvers was Gijsbert Karel van Hogendorp, hij bleef ijveren voor het herstel van de Oranje dynastie en ontwierp zijn eigen grondwet. Hierin zouden Vorst en Regenten en het Volk verbonden worden...het mocht niet baten.
De Bataafse republiek werd onder het nieuwe bewind omgedoopt in het Bataafse Gemenebest: en de nieuwe regering kreeg de titel 'Het Staatsbewind'. Dit bewind stelde zich gematigd en tolerant op en er namen zelfs Prinsgezinde plaats in dit Staatsbewind dit met instemming van Willem V van Oranje-Nassau.

1801; Guillaume Groen van Prinsterer
Guillaume Groen van Prinsterer (21-08-1801/19-05-1876) was een Protestants politieke leider. Hij zat van 1849 t/m 1857 en van 1862 t/m 65 in de Tweede Kamer. Hij maakte de weg vrij voor de Anti-Revolutionaire Partij, die opgericht werd door Abraham Kuyper in 1872. In 1846 publiceerde hij een handboek over de Hollandse geschiedenis met zijn visie over de Protestants Hollandse Republiek. In 1847 publiceert hij zijn boek 'Ongeloof en Revolutie'.


1802;
In april nemen de Engelsen Nederlands Guyana (Suriname) in.

Keizer Napoléon I had de ontwikkelingen in zijn Bataafse vazalstaat nauwlettend in de gaten. De stijgende staatsschulden en de wankelende regering deden hem besluiten snel in te grijpen. Keizer Napoléon I ontbood de Ambassadeur Rutger Jan Schimmelpenninck naar Keulen waar hij op 15 september met hem sprak. Keizer Napoléon I wil dat hij de leiding van de Bataafse Republiek op zich neemt. Anders zal hij de Republiek bij Frankrijk inlijven.

Op 18 december voert het Staatsbewind de eenheidsspelling in Deze spelling is ontworpen door de Leidse hoogleraar M.Siegenbeek.
Het verdrag van Amiens, Nederland krijgt de koloniën Berbice, Demerara, en Essequibo terug van de Engelsen.


1803;
Er breekt oorlog tussen Frankrijk en Engeland uit, de Republiek wordt hierin meegetrokken. De Engelsen veroveren de Nederlandse koloniën.

Groningen
1804;
Rutger Jan Schimmelpenninck (1761-1825) wordt door Keizer Napoléon I naar Parijs ontboden. Keizer Napoléon I moest door de groeiende kosten en onstabiele regering wel ingrijpen. Rutger Jan Schimmelpenninck onderhandelde de hele winter lang en het resultaat was een uitgewerkt voorstel voor weer een nieuwe grondwet.
Aan het hoofd kwam nu de Raadspensionaris, bijgestaan door 19 leden van het Wetgevend Lichaam dat tijdens een halfjaarlijkse vergadering zijn oordeel uit kon spreken over wetsvoorstellen. Rutger Jan Schimmelpenninck zelf kreeg de titel Raadspensionaris die het Wetgevend Lichaam in feite dwong om de nieuwe grondwet te accepteren. Een volksstemming kwam waarbij de 340.000 thuisblijvers bij de 14.000 voorstemmers werden geteld (een traditie ?). De nieuwe grondwet werd dus aangenomen en Rutger Jan Schimmelpenninck nam zijn intrek in paleis Huis Ten Bosch.


De Engelsen veroveren, in april, Nederlands Guyana (Suriname).


1805;
19 april, de voorstellen van Napoleon en Schimmelpenninck worden aan het volk door het Staatsbewind voorgelegd ter goedkeuring. Het voorstel wordt goedgekeurd en bestaat uit o.a.;
De uitvoerende macht wordt uitgeoefend door een raadpensionaris, die voor 5 jaar wordt benoemd door het Wetgevende Lichaam.
Er wordt een Wetgevend Lichaam van 19 leden benoemd door de Departementale Besturen. Dit lichaam stemt over wetsontwerpen.
Er wordt een algemene belasting ingevoerd.
Hervormingen van onderwijs, waterstaat en landbouw, geneeskunde.

Jantje Klaassens Huttinga ziet het levenslicht op 1 augustus 1805 in Hellum.
Huttinga geslacht.

.1806; Erfstadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau sterft
In Januari vervangt Minister van Financiën een groot aantal locale accijnzen en heffingen door andere nationale heffingen.

Aanvaarding van de wet op het lager onderwijs op 25 februari. Volgens de wet zal het lager onderwijs zo ingericht moeten worden, dat "onder het aanleren van gepaste en nuttige kundigheden, de verstandelijke vermogens der kinderen ontwikkeld worden en zij zelf worden opgeleid tot alle Maatschappelijke en Christelijke deugden". Met deze wet is een aanzet gegeven tot een centraal beleid betreffende het lager onderwijs.

Op 9 april overlijdt Erfstadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau te Brunswijk. Op 29 april 1958 worden de stoffelijke overschotten van Erfstadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau bijgezet in het familiegraf in de Nieuwe Kerk te Delft.

Op 22 december sterft ook Wilhelmina Frederika Louise Pauline Charlotte van Oranje-Nassau op 6 jarige leeftijd te Freienwalde. Zij was de dochter van Koning Willem I Frederik van Oranje-Nassau zij wordt op 7 april 1911 bij gezet in het familiegraf te Delft.

Op 4 juni 1806 werd Rutger Jan Schimmelpenninck (1761-1825) gedwongen door een College van Nederlandse aanzienlijken zijn ontslag als Raadspensionaris aan te bieden. Een dag later proclameerde Keizer Napoléon I zijn broer Lodewijk Napoléon tot (1e) Koning der Nederlanden (1806-1810), officieel op verzoek van Verhuell, de Franse Minister van Buitenlandse zaken. Hij verheft al snel enkele Families in de Adelstand en anderen zijn de Koning dank verschuldigd, omdat ze een 'lintje' kregen.

Koning Lodewijk Napoléon zorgde voor de eerste lintjesregen in de vaderlandse geschiedenis. Zijn echtgenote was Koningin Hortense de Beauharnais geboren op 04-10-1783 in Parijs en gestorven op 10-05-1837. Zij was de geadopteerde dochter van Keizer Napoléon I. Koning Lodewijk Napoléon en Koningin Hortense de Beauharnais kregen 3 kinderen, Napoléon Charles Bonaparte, Napoléon Louis Bonaparte, en Louis Napoléon Bonaparte die 9 dagen na zijn geboorte overleed. Hortense de Beauharnais had nog een onwettig kind, Hertog de Morny, van de Graaf van Flahaut.

Van 1806 tot 1810 is Lodewijk Napoleon, broer van Napoleon Bonaparte (1810), Koning van Holland. Zijn korte Koningschap heeft in Nederland op cultureel gebied diepe sporen nagelaten. Voor het eerst is er sprake van een samenhangend kunst- en cultuurbeleid. De Koning richt in 1808 het Koninklijk Nederlands Instituut van Wetenschappen, de huidige Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, op. Ook de positie van de Koninklijke Bibliotheek wordt dankzij Lodewijk Napoleon versterkt.

Het 3 Guldenmuntstuk wordt vervangen door de rijksdaalder.

In november 1806 kondigt Napoleon een stelsel maatregelen af, die samen bekend staan als het "Continentale Stelsel". Het houdt een volledige blokkade in van Engeland, Frankrijks erfvijand. Dit zou voor Nederland uiterst nadelig zijn, doch Koning Lodewijk houdt nauwelijks enig toezicht op de naleving en verleende veel vrijstellingen.


1807; Herindeling departementen, explosie in Leiden
Tengevolge van het nieuwe Koningsschap van Lodewijk Napoleon volgt in 1807 een nieuwe herindeling, nu in tien departementen: Amstelland, Maasland, Utrecht, Zeeland, Brabant, Gelderland, Overijssel, Drente, Groningen en Friesland. Ook bezet Frankrijk de Duitse gebieden Oost-Friesland en Jeverland, die bij verdrag van 11 november 1807 worden afgestaan aan het Koninkrijk Holland, en als zodanig het elfde departement Oost-Friesland vormen.

Op 12 januari, tijdens een feest in de stad Leiden ontplofte een kruitschip met 37.000 pond buskruit. Er vonden 151 mensen de dood en een deel van de binnenstad werd verwoest door de explosie.
Koning Lodewijk Napoleon Bonaparte van Nederland (1806-1810), reisde onmiddellijk af naar Leiden om hulp te bieden, Hij beloofde aan Leiden een gedeeltelijke kwijtschelding van belasting in de volgende 10 jaar zodat de stad kon herstellen van de ramp.


1808; Het "Continentale Stelsel"
De in 1806 afgekondigde "Continentale Stelsel", wat een volledige blokkade van Engeland, Frankrijks erfvijand inhield, zou voor Nederland uiterst nadelig zijn, doch Koning Lodewijk houdt nauwelijks enig toezicht op de naleving en verleende veel vrijstellingen. Pas in 1808 sloot hij bijvoorbeeld alle havens af voor schepen die niet uit landen van de bondgenoten komen.


1809; De Engelsen landen in Zeeland
Napoleon Bonaparte I en Joséphine de Beauharnais gaan in scheiding.
Koning Lodewijk Napoleon Bonaparte van Nederland (1806-1810), bezoekt de Betuwe na overstromingen en verstrekt (financiële) hulp.

De Engelsen landen op 30 juli 1809 te Walcheren. Het leger bestond uit zo'n 40.000 man, duizend vaartuigen, 6000 paarden, 144 kanonnen.
Het Hollandse leger dat weerstand moest bieden bestond uit 864 infanteristen, Middelburg, Veere en Zuid-Beveland werden zonder slag of stoot ingenomen.

Koning Lodewijk Napoleon Bonaparte van Nederland, was op het moment van de Engelse inval in Aken, hij spoedde terug met 20.000 Franse soldaten. Maar Keizer Napoleon onthief zijn broer Koning Lodewijk Napoleon Bonaparte van het bevel.
 
De Engelsen bleven op Walcheren en Keizer Napoleon trok niet veel van hun aan. Hij lijfde, vanwege de militaire toestand in Zeeland, Brabant en Limburg bij Frankrijk in. Het Engelse leger werd getroffen door de 'Zeeuwse koorts' die zo'n 4.000 doden en 11.000 zieken maakte, meer dan een flinke veldslag.

Napoleon Bonaparte I voert op 1 februari het wetboek van strafrecht in, gebaseerd op de Code Napoléon.

Het Metrieke Stelsel wordt door Napoleon ingevoerd. Alle maten en gewichten van de verschillende districten worden geüniformeerd.


1810; Koning Lodewijk Napoléon Bonaparte tekent afstand van de Kroon
In maart 1810 doen Franse douaniers hun intrede en worden Zeeland, Brabant en Limburg bij Frankrijk ingelijfd.

Koning Lodewijk Napoléon Bonaparte bezwijkt onder de grote druk en op 1 juli tekent hij afstand van de troon. Op 9 juli wordt per decreet het Koninkrijk Holland bij Frankrijk ingelijfd.

De 3e zoon, Napoleon Louis, van Lodewijk Napoleon, de broer van Napoleon Bonaparte I en Koning van Nederland (1806-1810) wordt geboren op 1 juli 1810 en sterft op 9 juli 1810, iets wat minder bekent is. De eerste zoon stierf al op 5 jarige leeftijd in 's Gravenhage.

In de komende jaren wordt door Keizer Napoleon Bonaparte de instelling van de Burgerlijke Stand in werking gesteld. Voorheen werd zo een beetje iedereen bij zijn voornaam genoemd en werd de naam van de vader of moeder als achtervoegsel gebruikt bijvoorbeeld Jan Klaaszoon of Pieter Willemszoon of Michiel Adriaanszoon de Ruyter. Doordat vele dachten dat het maar voor korte duur was maakten zij er een grap van of kozen een protestnaam zoals; Naaktgeboren, Zondergeld, van den Berg enz.
Ook verplichtte Keizer Napoleon Bonaparte de Franse taal op school en er werd een censuur opgelegd aan de kranten, Franse douaniers controleerde de Hollandse havens.

(Marianne) Wilhelmina Frederika Marianne van Oranje Nassau:
Marianne van Oranje Nassau wordt op 9 mei te Berlijn geboren als dochter van Koning Willem I Frederik van Oranje-Nassau Koning der Nederlanden in (16 maart) 1815 en Frederike Louise Wilhelmine, Prinses van Pruisen (1774-1834). Marianne van Oranje Nassau huwde op 29 mei 1830 met Friedrich Heinrich Albert van Pruisen. Ze kregen 4 kinderen:
Charlotte van Pruisen (1831-1855) trouwde in 1850 Georg II von Saxe-Meiningen (1826-1914).
Albrecht van Pruisen (1837-1906) trouwde in 1873 met Marie von Saxe-Altenburg (1854-1898).
Elisabeth van Pruisen geboren en gestorven in 1840.
Alexandrine van Pruisen (1842-1906) trouwde in 1865 Wilhelm von Mecklenburg-Schwerin (1827-1879), een zoon van Paul Friedrich von Mecklenburg-Schwerin (1800-1892). Op 28 maart 1849 waren Marianne van Oranje Nassau en Friedrich Heinrich Albert van Pruisen gescheiden omdat Marianne van Oranje Nassau een liefdesaffaire had met Johannes van Rossum (1809-1873), hun zoon werd geboren in 1849, Johan Willem (1849-1861).



1811; Dienstplicht
Het Continentale Stelsel, de tiërcering (rente) van de staatsschuld en de conscriptie (1811) worden nu in alle hevigheid ingevoerd. Na de inlijving bij Frankrijk volgt opnieuw een herindeling, nu in zeven departementen;

Bouches de la Muese, Zuiderzee, L'Issel Superieur, Bouches de L'Issel, Frise, L'Ems Occidental en L'Ems Oriëntal, tezamen ook wel de Hollandse Departementen genoemd.

Keizer Napoleon Bonaparte I maakt een reis door Holland. Hierbij stelde hij de conscriptie in, een soort dienstplicht. In een jaar moesten 9.000 militairen onder de wapenen komen, zij waren de eersten van de komende 28.000.
De dienstplicht was afkoopbaar, de mensen uit de hogere klasse namen een 'replacement' (=een vervanger), iemand die minder vermogend was en die de dienstplicht overnam voor een bedrag van zo'n 3.000 tot 10.000 gulden.
Men kon zich zelfs laten verzekeren tegen de dienstplicht. In 1812 komt men in opstand tegen deze dienstplicht.

De Engelsen veroveren Java als laatste kolonie van Holland.

Keizer Napoleon Bonaparte I geeft opdracht tot invoering van de burgerlijke stand en het kadaster.


1812; Keizer Napoleon Bonaparte I valt Rusland binnen
In 1812 wordt de tolgrens van de ingelijfde gebiedsdelen met de rest van het Keizerrijk opgeheven.

Keizer Napoleon Bonaparte I trekt Rusland binnen. Van de 15.000 Hollandse dienstplichtigen keren slechts enkele terug.
Keizer Napoleon Bonaparte I laat bekent maken om 40.000 paarden te vorderen uit Holland en dat in het jaar 1813 een nieuwe dienstplicht (conscriptie) in te voeren. Alle mannen tussen de 20 jaar en 60 jaar moesten zich melden voor de samenstelling van een Nationale Garde van 80.000 man.
De hogere klassen protesteerde heftig toen de regering in april de oprichting van de Gardes d'Honneur, een erecorps, bekend maakte, hierin was de dienstplicht niet afkoopbaar.
De Hollanders komen in opstand tegen deze dienstplicht van Keizer Napoleon Bonaparte I.


Door deze onrust in Holland is Gijsbert Karel van Hogendorp, de staatsman die de Prins van Oranje bijstond toen deze vertrok naar Engeland, bezig met een Hollandse regering te vormen om na het vertrek van de Fransen de macht over te kunnen overnemen.

De Engelse veroveren de Nederlandse kolonie Java.


1813; Napoleon verslagen
Frankrijk maakt begin 1813 bekend dat alle mannen tussen de twintig en zestig jaar zich moeten melden voor de samenstelling van een nationale garde van 80.000 man.


Nadat Napoleon Bonaparte I in oktober (16-19) 1813 bij de Volkerenslag te Leipzig verslagen is, trekken de Fransen zich langzaam terug.

Op 1-11-1813 brak er een oproer uit in Amsterdam, douane huisjes en de kazerne van de Franse douane werden in de brand gestoken. In het hele land ontstaan relletjes en de Franse gezaghebbers trekken zich hierdoor langzaam richting Frankrijk terug.

Op 20 november nemen Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834), Graaf van der Duyn van Maasdam (1771-1848) en Graaf van Limburg Stirum (1758 - 1840) voorlopig het Algemeen Bestuur op zich.
Op hun uitnodiging zet op 30 november  stadhouder Prins Willem Frederik van Oranje-Nassau voet op Nederlandse bodem bij Scheveningen. Al op 2 december wordt hij in de Nieuwe Kerk te Amsterdam ingehuldigd tot onze Soevereine Vorst, Koning Willem I Frederik, Prins van Oranje-Nassau.

Op 21 december benoemt Koning Willem I Frederik, Prins van Oranje-Nassau een commissie om een nieuwe grondwet te ontwerpen. De commissie staat onder leiding van Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834).
Gijsbert werd in 1787 pensionaris van Rotterdam, een benoeming welke hij dankte aan zijn steun van de Stadhouder in de troebelen van 1786-1787. Hij vervulde de functie tot 1795.
Bij het begin van de Franse overheersing werd hij net als talloze andere ambtsbekleders direct ontslagen. Tot 1813 leefde hij teruggetrokken als ambtloos burger; maar bij en na de bevrijding van de Fransen (die hij met Graaf van der Duyn van Maasdam (1771-1848) en Graaf van Limburg Stirum (1758-1840) initieerde) nam hij een belangrijke plaats in het Nederlandse staatsbestel in. Hij kon overigens slecht opschieten met Koning Willem I en is bepaald niet geringe zelfingenomenheid was daar zeker niet vreemd aan.

Tot 1825 bleef Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834) in de nationale politiek actief; toen trok hij zich, 63 jaar oud, terug om zich te wijden aan publicaties over het staatsmanschap. In 1830, bij de opstand en afscheiding van België, toonde Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834): "jegens de opgestane Zuid-Nederlanders een in het Noorden uiterst zeldzame mate van begrip".

De Familie Van Hogendorp behoorden in deze dagen dus tot de Orangisten. Felle en trouwe aanhangers van Erfstadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau, en natuurlijke vijanden van de patriotten.
En als dank voor deze steun mocht Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834) op kosten van Wilhelmina van Pruisen (de vrouw van erfstadhouder Prins Willem V van Oranje-Nassau) studeren op de cadettenschool van de Duitse vorst Frederik de Grote van Pruisen.
In 1781 werd hij Luitenant bij de Hollandse gardes. Voor dit mooie baantje had de Stadhouder hoogstpersoonlijk gezorgd.

Lodewijk Napoleon Bonaparte voormalig Koning van Nederland (1806-1810), en broer van de gevallen Keizer Napoleon Bonaparte, kwam nadat zijn broer gevallen was naar Nederland en bood hij zich opnieuw aan als Koning...Holland had hem toen niet meer nodig.


1814; Ontwerp grondwet en compensatie voor Oranje
Zeshonderd notabelen kregen in maart een oproep om hun stem uit te brengen over het ontwerp van de nieuwe grondwet. Van de 474 notabelen die op kwamen dagen stemden er 26 tegen.

Op 1 augustus 1814 aanvaard Koning Willem I Frederik, Prins van Oranje-Nassau ook de soevereiniteit over de Zuidelijke Nederlanden.
Als compensatie voor de Nassause gebieden krijgt Willem het Groohertogdom Luxemburg toegewezen, dat in personele Unie met ons land verbonden wordt.

Koning Willem I Frederik, Prins van Oranje-Nassau kreeg veel macht hij beheerde de financiën, de buitenlandse zaken, het leger en de vloot en de, van Engeland terug gekregen, koloniën, samen met de Staten-Generaal had hij ook een wetgevende macht.

De soevereine vorst moest lid zijn van de Nederlandse Hervormde Kerk.

De Staten-Generaal bestond vooral uit heren van adelstand.

De Provinciale Staten worden gekozen door de drie standen:
Ridderschap, vertegenwoordigers van de steden en vertegenwoordigers van het platteland.
De nieuwe grondwet van 1814 voorzag in een Soeverein, in herstel van de adel, en in de heroprichting der Ridderschappen. Die zouden samen met de steden en de "landelijke stand' de Provinciale Staten kiezen en daarmee indirect ook leden van de Tweede Kamer.

In Nederland heerst ondertussen grote armoede en honger.

Op 1 januarie komt het eerste nummer van de Staats Courant van de persen.

Op 25 april worden de eerste Nederlandse geldbiljetten afgedrukt. Koning Willem I verleende eerder het octrooi aan de Nederlandsche Bank.

Op 30 Augustus wordt met Engeland een overeenkomst gesloten over de teruggave van de koloniën, de meeste worden teruggegeven maar Ceylon (Sri Lanka), De Kaap (Afrika), Essequibo, Demerary, en Berbice (British Guyana) blijven Engels.


1815; Napoleon verslagen, grondwetsvoorstel wordt in het zuiden verworpen
Wegens de ontsnapping van Napoleon Bonaparte I van Elba, waarheen hij verbannen was, roept Prins Willem I Frederik van Oranje-Nassau zich in het voorjaar van 1815 uit tot Koning der Nederlanden.
 
Een Nederlands-Engels leger, onder leiding van Wellington gaat in Waterloo de strijd met Napoleon Bonaparte I aan en wordt ernstig in het nauw gebracht. Het toesnellende Pruisische leger onder Blücher beslist de strijd en verslaat Napoleon Bonaparte I definitief.

Het grondwetsvoorstel van het 'nieuwe' Nederland werd goedgekeurd in de beide kamers van de Staten-Generaal,
In België liep het een beetje anders. Het grondwetsvoorstel werd in België voorgelegd aan 1604 notabelen, hiervan brachten 1323 daadwerkelijk hun stem uit. Van de 1323 waren er 527 voor en 796 tegen, een te grote meerderheid was dus tegen.
Niet zo vreemd want de staatsschuld van het Zuiden was (25 miljoen) aanzienlijk lager dan die van het Noorden (1250 Miljoen).

Het grondwetsvoorstel liep dus vast, de Noordelijke-Nederlanden aanvaarde het voorstel en de Zuidelijke-Nederlanden wezen het af.
 
Koning Willem I had hier een goede oplossing voor bedacht, na bestudering van de tegenstemmen bleek dat 126 tegenstemmers als belangrijkste bezwaar hadden tegen sommige bepalingen over de godsdienst.
Omdat volgens de Koning die bepalingen waren opgelegd door de mogendheden als voorwaarde voor de eenwording, kon men ze niet anders dan ze in de grondwet opnemen.
De 126 tegenstemmers waren dus opeens voorstemmers waardoor het verschil tussen voor- (incl. de Staten-Generaal van de Noordelijke-Nederlanden) en tegenstemmers te klein werd en de belangen te groot dat het gronwetsvoorstel aangenomen werd.
 
Overeenkomstig met het grondwetsvoorstel werd een nieuwe Staten-Generaal gekozen. De Eerste Kamer bestond uit leden van de adel en de Tweede Kamer die bestond uit 55 afgevaardigden van de Noordelijke en 55 van de Zuidelijke Nederlanden bestond, ook dit waren voornamelijk mensen van adel.

1815; De geboorte van Bismarck:
Otto E.L. von Bismarck (1815-1898), was een Duits (Pruisisch) staatsman met de bijnaam de 'ijzeren kanselier'.
Hij was in 1847 conservatief lid van de Pruisische Landdag.
In 1852 was hij gezant te Petersburg en in 1862 Eerste Minister van Pruisen (1862-1890).
In 1864 begon hij een oorlog met Denemarken over Sleeswijk-Holstein en in 1866 met Oostenrijk die hij beide won. Hierna richtte hij de Noord-Duitse Bond op waarvan hijzelf Kanselier was, de voorloper van de vereniging van Duitsland.
Tijdens de oorlog met Frankrijk van 1870-1871 bracht hij de Zuid-Duitse Staten tot aansluiting bij het Duitse Rijk.

In 1871 roept hij Koning Wilhelm I van Pruisen (1861-1888) uit tot Keizer, Otto E.L. von Bismarck was zijn adviseur.
In de binnenlandse politiek werkte Otto E.L. von Bismarck tot 1878 met de liberalen samen tegen de R.K. Centrumpartij, de Kulturkampf.

Daarna richtte hij zich tegen de Socialisten met de uitzonderingswetten. Hij bevorderde de protectie en leidde in 1878 het Congres van Berlijn. Hij richtte in 1879 de 'Zweibund' en in 1882 de 'Dreibund' op.
Hij streefde naar een samenwerking met Rusland.
Hij verbeterde de Sociale Wetgeving van 1881-1889.
Zijn buitenlandse politiek was gericht op het isolement van Frankrijk.
In 1890 kreeg hij zijn ontslag vanwege zijn conflict met Keizer Wilhelm II over de Socialisten.
In 1898 schreef hij nog Gedanken und Erinnerungen.



1816; Teruggave van de Koloniën
Op 27 februari dragen de Engelsen na twaalf jaar het gezag over Suriname weer over aan Nederland.

Op 1 april gaat het Regeringsreglement voor de Nederlands Hervormde Kerk van kracht. De regering krijgt hiermee een vrij aanzienlijke invloed op de aanstelling van predikanten en de organisatie van de Kerk.

Op 19 augustus wordt Java weer aan Nederland overgedragen door de Engelsen.

Op 7 November ontslaat Koning Willem I zijn secretaris en Vicepresident van de Raad van State, Van Hogendorp, vanwege openlijke kritiek op de Koning.
Van Hogendorp werd in 1787 pensionaris van Rotterdam (1787-1795), met dank aan de Stadhouder die het niet makkelijk had (1786-1787).
Bij het begin van de Franse overheersing werd hij net als talloze andere ambtsbekleders direct ontslagen.
Na de bevrijding van de Fransen, die hij voorbereide met Van der Duyn, van Maasdam en Van Limburg Stirum.
Tot 1825 bleef Van Hogendorp in de nationale politiek actief; toen trok hij zich, 63 jaar oud, terug om zich te wijden aan publicaties over het staatsmanschap.

Neutraal-Moresnet:

Nadat Napoleon verslagen was werden de grenzen herzien tijdens het Congres van Wenen (1815) een klein probleem was Moresnet.
Het gebied bevatte een grote zinkmijn.
Pruisen en Nederland wilden beide het gebied inlijven.
Uiteindelijk werd in 1816 in een grensverdrag, het Akens Grensverdrag besloten het gebied (de Mairie Moresnet) in drieën te delen.
Het plaatsje Moresnet kwam bij Nederland, het huidige Neu-Moresnet ging als Pruisisch Moresnet naar Pruisen.
Het gebied met daarin het plaatsje Kelmis en zijn zinkmijn kregen een neutrale status onder gezamenlijk bestuur van een Pruisische en een Nederlandse commissaris.
In 1830, tijdens de onafhankelijkheid van België, ging de bestuurlijke rechten van Moresnet naar België ondanks dat Nederland nooit officieel afstand van die rechten had gedaan.
In 1908 probeerde de Franse professor Gustave Roy en Dr. Molly van Moresnet een Esperantostaat op te maken met de naam Amikejo, wat 'plaats van grote vriendschap' betekende.
In 1919, na de Eerste Wereld Oorlog, is het na het Verdrag van Versailles definitief afgelopen met Moresnet.


1817; Honger na mislukte oogst/ Geboorte van Koning Willem III en Hertog Adolf van Nassau:
In het jaar 1817 mislukte de oogst en in de daarop volgende winter steeg de nood tot ongekende hoogte.
Te Rotterdam telde men 800 bedelaars en stadjes als Oldenzaal en Purmerend 80. In het Aalmoezeniershuis te Amsterdam werden 855 vondelingen en 244 verlaten kinderen binnen gebracht, zodat in 1788 een record aantal (4419) bereikte waarvan echter merendeel buitenshuis werd uitbesteed aldus de Nederlander Johannes van den Bosch.
Hij was de man die later het Cultuur Stelsel zou ontwikkelen en in 1818 de Maatschappij van Weldadigheid zou oprichten.

1817; Koning Willem III, Alexander Paul Frederik Lodewijk:

Op 19 februari 1817 wordt Alexander Paul Frederik Lodewijk, Prins van Oranje-Nassau geboren te Brussel.
Zoon van Koning Willem II en Anna Paulowna. Alexander Paul Frederik Lodewijk wordt in maart 1849 gekroond tot Koning Willem III (1849-1890), Groothertog van Luxemburg (1849-1890) en Hertog van Limburg (1849-1867).

Op 18 juni 1839 trouwde hij met zijn nicht Sophia van Württemberg, een ongelukkig huwelijk.
 In 1851 zette Sophia's familie stappen tot een echtscheiding wat uiteindelijk niet door zou gaan. Het echtpaar leefde sindsdien gescheiden en lieten zich samen alleen zien bij officiële plechtigheden.
Na de dood van Sophia van Württemberg (03-06-1877) trouwde Koning Willem III op 17 januari 1879 met Adelheid Emma Wilhelmina Theresia van Waldeck-Pyrmont (1858-1934).
Een jaar later werd op 31 augustus 1880 Wilhelmina, onze latere Koningin geboren.

Adelheid Emma Wilhelmina Theresia van Waldeck-Pyrmont was de tweede dochter van de Vorst George Victor van Waldeck-Pyrmont en Prinses Helena van Nassau.

1817; Hertog Adolf Wilhelm August Karl Friederich van Nassau-Weilburg:

Hertog Adolf Wilhelm August Karl Friederich van Nassau (1817-1905), Hertog van Nassau van 1839-1867.
Na het overlijden van Koning Willem III der Nederlanden en Groot-Hertog van Luxemburg in 1890 was Hertog Adolf van Nassau-Weilburg de eerste autonome heerser van Luxemburg. Dit omdat men in Luxemburg een mannelijke opvolger voor Koning Willem III wilde, en de enigste efgenaam van Koning Willem III was Prinses Wilhelmina. Haar oudere halfbroers waren al overleden.

Hertog Adolf Wilhelm August Karl Friederich van Nassau-Weilburg (1817-1905) was de zoon van Willem (Wilhelm) van Nassau-Weilburg en Charlotte van Saxen. Hij steunde in militair opzicht het Huis van Habsburg.
Hij koos de zijde van Oostenrijk in de 'Zeven Weken Oorlog' en verloor samen met Oostenrijk in 1866.
Pruisen annexeerd het Hertogdom Nassau en op 9 september 1867 was hij Hertog af maar werd rijkelijk gecompenseerd.
Hij regeerde in Luxemburg (1890) tot aan zijn dood in 1905, hij werd opgevolgd door zijn kleinzoon Willem (Wilhelm) Alexander IV .
Hij was de eerste keer getrouwd op 31 januari 1844 met Groot-Hertogin Elisaveta Michaelovna van Rusland (1826-1845).
En trouwde voor de tweede keer met Prinses Adelheid Marie van Anhalt-Dessau (1833-1916) op 23 april 1851.
Zijn volledige titels waren Hertog van Nassau (1839-1867), Groot-Hertog van Luxemburg, Graaf van Palatine aan de Rijn, Graaf van; Katzenelnbogen, Dietz, Sayn, Königstein, Burggraaf van Hammerstein, Heer van Mahlberg, Wiesbaden, Merenberg, Idstein, Limburg and Eppstein.


 Geboorte van Willem Klaasens Bronsema op 26-6-1817 te Middelbert


1818; de Maatschappij van Weldadigheid / Prins Willem Alexander Frederik:
Generaal Johannes van den Bosch raamde de armenzorg op zo'n 8 miljoen per jaar en rekende uit dat van de 190.000 armen die Nederland telde er 150.000 geschikt waren voor werk.
Op die manier sloeg hij 2 vliegen in 1 klap, de landloperij en bedelarij werd teruggedrongen en een onontgonnen deel van Nederland kon structureel verbeterd worden.
Hij kreeg veel steun van de bevolking en al snel had zijn Maatschappij van Weldadigheid 15.000 leden, waaronder ook Koning Willem I die enthousiast was.
De Maatschappij kocht stukken land aan in Drenthe stichte de armoedekolonies Frederiksoord, Wilhelminaoord en Willemsoord.
Tegen een vergoeding van 25 gulden per persoon kon een gemeente een armlastige dumpen.
Dordrecht stuurde een heel weeshuis naar de koloniën, en Amsterdam zond in 1824 zo'n 1100 bewonertjes uit het Aalmoezeniersweeshuis naar Veenhuizen.
Wat aanvankelijk een goed idee liep uit op een fiasco.
De meeste armlastige waren te zwak van de honger om het zware werk te doen en de Maatschappij werd meer en meer een strafkolonie voor armen en bedelaars.

In 1859 werd dit ook het geval toen het rijk de kolonie Veenhuizen overnam en er een Rijks-Bedelaars Gesticht van maakte.
Vanaf het jaar 1875 viel de strafkolonie onder verantwoordelijkheid van het Ministerie van Justitie. Met de invoering van het Wetboek van Strafrecht in 1886 werd Veenhuizen aangewezen als strafgesticht en rijkswerkinrichting wat het nu nog steeds is.

De geboorte van Prins Willem Alexander Frederik:
Willem Alexander Frederik (1818-1848) wordt als tweede zoon geboren uit het huwelijk van Koning Willem II der Nederlanden (1792-1849) en Anna Pawlowna (1795-1865).

1819; De Hollandse taalwet
Op 4 mei sluiten de Nederlandse en Engelse regering een verdrag om de illegale slavenhandel tegen te gaan. In Paramaribo en Sierra Leone komen speciale gerechtshoven.

Koning Willem I der Nederlanden vaardigde een taalwet uit waarin hij de provincies Vlaanderen, Antwerpen, Limburg en Brabant vanaf 1823 officieel Hollandstalig wilde maken. Iedereen die zich niet wilde schikken zouden uit hun ambt ontheven moeten worden, van politieagent tot rechter.
Meer dan 100.000 Belgen tekenden tegen de taalwet, zij werden aangevuurd door de pro-Franse Adel en de Katholieke Kerk.
Het noorden van Brabant verbond zich economisch meer aan de Noordelijke Nederlanden, hierbij speelde mee dat Breda en Tilburg sterke banden hadden met de Oranjes.
Ondanks alles wist de Koning de infrastructuur en de steden in het zuiden en Noorden te verbeteren.
De Koning kreeg ook steun vanuit de Belgische hoek nl. de Liberalen daar.

Op 15 oktober sterft Frederika Louise Wilhelmina van Oranje-Nassau, dochter van Prins Willem de V, gemalin van de Erf-Prins van Brunswijk-Wolfenbuttel. Zij wordt bijgezet op 26 oktober in het familiegraf in de Nieuwe Kerk te Delft.


1820; Ferdinand van der Straeten veroordeeld / Prins Hendrik 'de Zeevaarder'
Wegens het publiceren van een kritisch boek over de staatsinrichting van het koninkrijk wordt de Brusselse advocaat en journalist Ferdinand van der Straeten veroordeeld tot een boete van 3000 gulden.

Prins Willem Frederik Hendrik "de Zeevaarder" van Oranje-Nassau geboren:
Willem Frederik Hendrik (1820-1879) is de derde zoon geboren uit het huwelijk van Koning Willem II (1792-1849) der Nederlanden en Anna Pawlowna Romanov (1795-1865), dochter van de Russische Tsaar Paul I Petrovich Romanov.
Prins Willem Alexander Frederik van Oranje-Nassau werd Stadhouder van Luxemburg in 1850.
Op 9 mei 1853 trouwde hij in Weimar met Amalia Maria da Gloria Augusta von Saxe-Weimar-Eisenach (1830-1872).
Op 24 augustus 1878 trouwde hij in Potsdam met Maria Elisabeth Louise Frederika van Pruisen (1855-1888). Zij was de dochter van Prins Karl van Pruisen (1801-1883), vierde zoon van Koning Frederick Wilhelm III van Pruisen (1770-1840).
Prins Karl van Pruisen touwde in 1827 met Maria von Saxe-Weimar-Eisenach (1808-1877).

1822; De winkel van Sinkel:
Anton Sinkel opende een winkel aan de Nieuwendijk te Amsterdam.
De winkel van Sinkel opereerde vanuit een hele nieuwe stijl.
De koopwaar was uitgestald in kasten met ramen, waardoor de klanten van buiten de handelswaar kunnen zien.
Ook nieuw is dat alle producten een vaste prijs hebben, iets wat zeer ongebruikelijk was, hierdoor was het niet meer mogelijk om af te dingen op de prijs.

Op 22 oktober sterft Willem Alexander Ernst Casimir van Oranje-Nassau, zoon van Koning Willem II. Hij wordt pas op 11 mei 1860 bijgezet in het familie graf te Delft.


1824; de Nederlandse Handels Maatschappij
De industrieële revolutie was in Engeland al flink op gang gekomen en in Nederland wou het nog niet zo lukken dus werd de N.H.M. (Nederlandse Handels Maatschappij) opgericht in 1824.
Het was een maatregel die de tot doel had de (internationale) handel op elke wijze te bevorderen.
Koning Willem I der Nederlanden nam gelijk voor 4 miljoen gulden aan aandelen in de N.H.M.
Koning Willem I garandeerde een dividend van 4% waar destijds een basis rente van 2% gelde, hierdoor namen veel kapitaalkrachtige Nederlanders aandelen in de N.H.M. In het begin van het bestaan van de N.H.M. ging het goed, het dreef handel met de landen rond de Oostzee en met Zuid-Amerika.
Later bleek de N.H.M. te veel hooi op hun vork genomen te hebben want ze begonnen verlies te lijden. Hierdoor concentreerde zich men op het in- en uitvoer naar Indië wat het meest winstgevend was.

Prinses Wilhelmina Marie Sophia Louise van Oranje-Nassau
Wilhelmina Marie Sophia Louise (1824-1897) was de dochter van de latere Koning Willem II (1792-1849) en Anna Pawlowna (1795-1865), dochter van de Russische Tsaar. In 1842 trouwde ze met haar neef Karl Alexander von Saxe-Weimar-Eisenach (1818-1901). Hij was de zoon van Maria Pawlowna (1786-1859) en Carl Friedrich von Saxe-Weimar (1783-1853).

1825; Jan R. Thorbecke wordt Hoogleraar/ De Java Oorlog:
Jan R. Thorbecke (1798-1872), wordt aangesteld als Hoogleraar te Gent.
Van 1849 tot 1853, 1862 tot 1866 en van 1871 tot 1872 leidde Jan R. Thorbecke eigen kabinetten. Gedurende deze perioden kwamen belangrijke wetten tot stand, onder meer;

De Provinciale Wet, Gemeentewet, Kieswet, Postwet, Telegraafwet, Enquettewetten, Onteigeningswetten, Jacht- en visserijwettten, Belastingwetten, Scheepvaartwetten, en alsmede de wet tot afschaffing van de slavernij in West-Indië, wet op het middelbaar onderwijs, wetten op het graven van het Noordzee Kanaal en de Nieuwe Waterweg.

De Java Oorlog (1825-1830) is een van de bloedigste uit de Nederlandse geschiedenis. Nederland begint een offensief tegen de Javaanse Vorsten waaronder de Javaanse Prins Diponegoro.
Door een onenigheid over een weg begint de Javaanse oorlog als de Nederlandse troepen in juli de Javaanse Prins Diponegoro willen arresteren.
Ook wordt het bevel gegeven om vorst Raden Intan in Lampung te arresteren, hij sterft en wordt opgevolgd door zijn zoon Raden Imba Kusuma.


1827; Onrust in Tilburg:
De stoommachines hebben hun opkomst in Nederland. In Tilburg onstaan onlusten na het plaatsen van een stoommachine in een textielfabriek.
De arbeiders zijn bang voor hun baan en gooien uit woede ramen in bij de Textielfabriek.


1828; Algemeen Handelsblad/ het Monsterverbond:
Op 5 januari verschijnt het Algemeen Handelsblad, opgericht door J.W. van den Biesen, met voornamelijk nieuws op het gebied van handel en zaken.
In oktober 1830 verandert de naam in Nederlandsch Nieuwsblad.
Rond de eeuwwisseling werd de krant geleid door vader en zoon Boissevain; andere bekende namen die aan het blad waren verbonden, zijn onder anderen A. Polak, C.K. Elout en D.J. von Balluseck.
De fusie in 1970 met de Nieuwe Rotterdamse Courant maakte een einde aan zijn zelfstandig bestaan.

In België verenigen katholieken en liberalen zich in 'Het Verbond van de Rode en de Vierkante Muts', en wordt het 'Monsterverbond' genoemd. Dit uit zich in perscampagnes in katholieke en liberale kranten en een grote petitie beweging. De aanhangers maar willen staatsrechtelijke hervormingen.

1828; Louise van Oranje-Nassau:
Louise van Oranje-Nassau (1828-1871) werd geboren als dochter van Prins Willem Frederik Karel van Oranje-Nassau (1797-1881) en Louise Augusta van Pruisen (1808-1870).

Prins Willem Frederik Karel van Oranje-Nassau was de broer van Koning Willem II der Nederlanden (1792-1849).
Louise Augusta van Pruisen was de nicht van Prins Willem Frederik Karel.
De vader van Prins Willem Frederik Karel, Koning Willem I der Nederlanden (1772-1843), was ook getrouwd met zijn nicht Frederika Louise Wilhelmina van Pruisen (1774-1837).
Louise van Oranje-Nassau (1828-1871) trouwde in 1850 met Karl XV van Zweden en Noorwegen, (1826-1872). De Koning van Noorwegen, Koning van Denemarken, Koning van België zijn bloedverwant aan deze Louise van Oranje-Nassau (1828-1871).

1829; Drukperswet:
In de zuidelijke staten wordt de roep om de vrijheid van drukpers en onderwijs groter, en wil de invoering van juryrechtspraak en de afschaffing van de belasting op het gemaal.

Op 28 april neemt de Kamer neemt met grote meerderheid de nieuwe Drukperswet aan. Deze wet geeft meer vrijheid, maar gaat volgens velen niet ver genoeg.
De Kamer verwerpt de begroting als demonstratie tegen de koning.
De spanning tussen het parlement en de Koning over het taalbesluit, persvrijheid en onderwijs loopt op.
In 1830 matigt Koning Willem I matigt de perswet, de taalbesluiten en versoepelt de regels van het onderwijs.


1830; De breuk tussen Noord en Zuid Nederland
In Brussel speelde de door Brusselaren veelbezochte opera;
 La Muette de Portice, een melodrama over de strijd tussen Napels en de Spanjaarden. In het melodrama kwam de aria 'Heilige liefde voor het Vaderland' in voor, wat de Belgen volop meezongen.
De spanningen rond deze uitingen vaderlandsliefde van de Belgen in Brussel liepen hoog op. De feestelijkheden die op touw waren gezet, vanwege de verjaardag van Koning Willem I der Nederlanden op 24 augustus, werden afgelast.

Een dag later bestormden het Brusselse volk het gebouw van de National, de krant die altijd het beleid van de Koning had verdedigd, hierna trokken ze naar de woning van minister Van Maanen.
Kooplieden, winkeliers en fabrikanten vormden een burgerwacht en grepen in zoadat men geen verdere schade aan de stad zou aanrichten.
Ook in andere steden, vooral in Luik warenLdiverse opstootjes.
Prins Frederik van Oranje-Nassau werd door zijn vader naar Brussel gestuurd om de rust te herstellen maar werd door de burgerwacht de stad uitgejaagd.
De strijd voor scheiding tussen noord en zuid laaide ook buiten Brussel op.
Brussel eiste een bestuurlijke scheiding tussen Nederland en België, de Koning weigerde.

Het Nationaal congres van Brussel riep daarop, in oktober, de onafhankelijkheid van België uit.
In december werd in Londen door de ministers van de Europese landen aangedrongen op een scheiding van Nederland en België.
Koning Willem I der Nederlanden valt later België met 10.000 man binnen en veroverde Leuven en Hasselt dit voor korte duur omdat het Franse leger de grens met België overtrokken om de Belgen bij te staan.
Nederland trok zich terug.

1830:
25-27 augustus: Opstootjes en plunderingen te Brussel en andere steden. Op 17 augustus wordt er in Brussel een burgerwacht samen gesteld om verdere vernielingen te voorkomen.

28 augustus: Notabelen uit diverse Belgische steden eisen een bijeenkomst van de Staten-Generaal. Het gaat hierom over het Herstel der Grieven en een democratische uitvoering van de grondwet. De Weyer, Gendebien en D'Hooghvorst gaan met een verzoekschrift naar 's Gravenhage. Ondertussen besloten Prins Willem en Prins Frederik een leger van zo'n 3000 man naar Brussel te sturen.

30 augustus: In Vilvoorde spreekt Prins Willem met de Brusselsche notabelen over het Herstel der Grieven.

1 september: