DECREET VAN NAPOLEON
In het Paleis van St. Cloud, den 18 Augustus 1811.
Napoleon, Keizer der Franschen, Koning van Italiën, Beschermer van het Rhijnverbond, Bemiddelaar van het Zwitsersch Bondgenootschap.
Op het rapport van onzen Groot-Regter Minister van Justitie;
Gezien ons Decreet van den 20 July 1808;
Onzen Staatsraad gehoord;
Hebben wij gedecreteerd en decreteeren het geen volgt:
Art 1.
De genen onzer onderdanen in de departementen van het voormalig Holland, der Monden van den Rhijn, der Monden van de Schelde en van het arrondissement Breda, welke tot dus verre genen vasten familienaam of voornamen hebben gehadt, zullen gehouden zijn, zodanigen, in den loop van het jaar der bekendmaking van ons tegenwoordig decreet, aan te nemen, en de opgave daarvan te doen aan den ambtenaar van den civielen staat der gemeente, alwaar zij woonachtig zijn.
Art 2.
De namen van steden zullen niet toegelaten worden als familie-namen. Als voornamen mogen worden aangenomen dezulke, die bij wet van den II germinal IIde jaar zijn toegestaan. Art 3.
De maires, de opneming der inwoners hunner gemeenten doende, zullen gehouden zijn, te onderzoeken en ter kennis van het bestuur te brengen, of dezelve persoonlijk de bij voorgaande artikelen voorgeschreven voorwaarden hebben vervuld.
Zij zullen insgelijks gehouden zijn, de genen der inwoners van hunne Gemeenten, die van naam veranderd zijn, zonder zich te hebben gedragen naar de bepalingen van de bovengemelde wet van II Germinal IIde jaar, ter kennis van het bestuur te brengen.
Art 4.
Van de bepalingen van ons tegenwoordig decreet zullen uitgezonderd zijn dezulken onzer onderdanen van de departementen van het voormalig Holland, der Monden van den Rhijn, der Monden van de Schelde en van het arrondissement Breda, die bekende namen en voornamen hebben, en welke zij bestendig hebben gevoerd, al ware het, dat die namen en voornamen voortkomstig zijn uit die der steden.
Art 5.
De genen onzer onderdanen, in het voorgaand artikel vermeld, die hunne namen en voornamen willen behouden, zullen desniettemin gehouden zijn, dezelve op te geven, te weten: die, welke in bovengemelde departementen wonen, bij de mairie der gemeente, alwaar zij woonachtig zijn, en de andere, bij de zoodanige, alwaar zij voornemens zijn, hunne woonstede te vestigen: alles binnen den tijd, in art. 1 vermeld.
Art 6.
De familienaam, dien de vader, of, bij ontstentenis van dien, de grootvader van vaderszijde, verklaard heeft, te willen aannemen, of welke hem toegekend zal blijven, zal aan alle kinderen worden gegeven, die gehouden zullen zijn, denzelven te voeren en aan te nemen in de akten; ten dien einde zal de vader, of, bij gebreke van dien, de grootvader, de aanwezig zijnde kinderen en kleinkinderen in zijne opgave vermelden, alsmede derzelver woonplaats; en dezulke onzer onderdanen, die hunnen vader, of bij ontstentenis van denzelven, hunnen grootvader nog in leven hebben, behoeven slechts te verklaren, dat hij nog in leven is, benevens de plaats van zijn verblijf.
Art 7.
Zij, die de bij het tegenwoordig decreet voorgeschreven formaliteiten, en binnen den daar bij vermelden tijd, niet zullen vervuld hebben, en zij, die, in eenige publieke akte of onderhandsche verbintenis, willekeurig en zonder zich te hebben gedragen naar de bepalingen der wet van den IIden germinal IIde jaar, van naam veranderd zouden zijn, zullen overeenkomstig de wetten gestraft worden.
Art 8.
Onze grootregter minister van justitie en onze minister van binnenlandsche zaken zijn belast, ieder voor zoo veel hem aangaat, met de uitvoering van het tegenwoordig Decreet, dat in het bulletin der wetten zal worden geplaatst.
NAPOLEON
Van wege den Keizer,
de Minister Secretaris van Staat,
De Graaf DARU."
...................................................................................................................................................
In het begin van de 19e eeuw treden, naar Frans voorbeeld of op Frans bevel, nog een aantal structurele wijzigingen op in de organisatie van de Nederlandse samenleving. De nationale eenwording wordt er aanzienlijk door bevorderd.
- Voor de eerste maal wordt de spelling van het Nederlands op nationaal niveau geregeld (1804, de spelling - Siegenbeek).
- In 1806 wordt de Schoolwet van Van der Palm ingevoerd: het onderwijs wordt een overheidstaak met de openbare school als regel.
- In hetzelfde jaar vindt de invoering van directe belastingen plaats in het gehele koninkrijk; een groot aantal plaatselijke belastingen en accijnzen vervallen, evenals het quotenstelsel (eerst in 1864 vervallen alle nog resterende plaatselijke accijnzen). Plaatselijke belastingen worden onder meer geheven op alcohol, kolen en turf, het gemaal, het bestiaal, de huren, de aantallen deuren en vensters, dienstboden en paarden.
- Ook worden in 1809 nationale wetboeken ingevoerd, gebaseerd op de Code Napoleon. Tegelijkertijd wordt de rechterlijke organisatie gewijzigd en vervalt het tot dan gesproken Oud-Groninger recht. Gedurende de inlijving wordt Frans recht gesproken;
- Een poging in 1810 om het al in 1799 internationaal overeengekomen metrieke stelsel (met uniforme maten en gewichten) in te voeren, komt niet tot uitvoering. In Nederland geldt het stelsel praktisch eerst vanaf 1820; alle plaatselijke maten en gewichten zijn dan vervallen. Het gebruik van de oude benamingen is pas vanaf 1937 wettelijk niet meer toegestaan; de begrippen 'ons' en 'pond' worden overigens nog steeds gebruikt.
- In 1811 wordt de burgerlijke stand ingevoerd; voorzover dat nog niet eerder het geval was dient men zich een achternaam te kiezen (niet alle leden uit een enkele familie kiezen eenzelfde naam).
- Vanaf 1812 wordt gewerkt aan het kadaster: de registratie van aard en omvang van de grondeigendom. Eerst in 1832 is het geheel afgerond (een kadastrale minuut van de stadsplattegrond verschijnt in 1828, militair-topografische kaarten van Groningen e.o. - de Huegeninkaarten - komen gereed in 1829).
- In 1816 tenslotte wordt het geldstelsel gedecimaliseerd: de oude gewestelijke munten vervallen (maar zijn pas vanaf 1849 geen wettig betaalmiddel meer).
Wat de tijdrekening betreft: in 1836 schakelt Groningen over van de plaatselijke ware tijd op de plaatselijke middelbare tijd. Daarnaast is er vanaf 1866 de spoortijd (tot 1892 de plaatselijke middelbare tijd van Amsterdam, daarna de Greenwich zonetijd).
- Middelbare tijd: afgeleid van de zonnestand en gemiddeld in verband met seizoensverschillen.
